بر اساس طبقه بندی آبراهام مازلو، نیازهای انسان به 2 دسته تقسیم می گردند که شامل نیازهای زیستی، نیازهای ایمنی و امنیت، نیازهای اجتماعی، احترام و شکوفایی می باشد. می توان دید که نیازهای اجتماعی یعنی نیازهای مربوط به وابستگی به جمع، در این طبقه بندی جای دارد. بدین ترتیب نیاز مردم برای حضور در فضاهای جمعی و ارتباط با دیگران و اهمیت این موضوع را به خوبی می توان درک نمود.

یک مکان سوم با تعامل اجتماعی شخصیت می یابد. وقتی که مردم با یکدیگر جمع می شوند، کنش اجتماعی آنها از غیر فعال به فعال تغییر می یابد. تعامل اجتماعی غیر فعال، تجربه مشترکی است که در آن تعامل مستقیم با دیگران صورت نمی گیرد. مثال های آن شامل خوردن در یک رستوران عمومی یا جمع شدن برای تماشای کنسرت موسیقی، فیلم یا یک رویداد ورزشی است. تعامل اجتماعی فعال، در رابطه با تعامل مستقیم با دیگر مردم است. در مورد مکان های سوم، تعامل اجتماعی فعال، به طور کلی با مردمی که شما آنها را به خوبی یا اصالً نمی شناسید، اتفاق می افتد. تعامل فعال شامل معرفی ها، مباحثات و مکالمات می باشد. به درستی که مکان های سوم موفق، باعث افزایش تعامالات فعال می گردند (bernhardt, 2010).

فاکتورهای مؤثر بر تعاملات اجتماعی

افراد بر اساس منافع خود، ارتباطات اجتماعی را شکل داده و بر اساس توقعات، هنجارها و نقشهای معین خود، به آن می پردازند. بنابراین نحوه حضور فرد در مکان به همراه سایرین، عاملی قوی در تصمیم فرد برای ماندن در آن است. در این راستا حتی ممکن است افراد در جستوجوی مکان هایی که در آن، افرادی با خصوصیات مشابه آن ها به لحاظ طبقه، قوم، مذهب، گروه اقتصادی، الگوی زندگی، تحصیلات، درآمد، نحوه تربیت کودکان و نژاد مشابه حضور دارند، بشناسند. اما با آنکه همگن بودن افراد، مشوق ملاقات و افزایش تعامل با مکان های فیزیک و اجتماعی و در نتیجه ارتقای دلبستگی به آن مکان است، درعین حال مکان های اجتماعی غیر همگن نیز فرصتی است تا افراد باهم بودن و تعاملات اجتماعی غنی و آزاد را تجربه کنند (Marcus & Sarkissian,1986). درواقع فضاهای عمومی با دارا بودن ظرفیت های بالقوه در مرحله نخست این فرصت برابر را جهت ایجاد و برقراری کنش های اجتماعی (ولو شکننده و ناپایدار) در اختیار کلیه شهروندان قرار می دهند. در مرحله بعد پس از" انعقاد" اولیه تعامل اجتماعی، تفاوت های موجود در سطوح اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که پدیدآورنده الگوهای رفتاری متنوع است خود زمینه ساز ایجاد روابط اجتماعی منسجم و پایدار خواهند شد.

ستگاه های شهری قبل از مدرنیسم، فضاهای عمومی مانند میدان های شهر ی و بازارها، به عنوان عرصه ای جهت ارتباطات اجتماعی بوده اند و در حقیقت مکان هایی متشکل از فعل و انفعالات اجتماعی تعداد زیادی از مردمانی که این تعاملات را امکانپذیر می ساختند، قلمداد می شده‌اند (مدنی پور، 1384). علاوه بر این، فضاهای باز در ایجاد حس اعتماد و اطمینان به مردم کمک می کرده و باعث افزایش حس همبستگی و تعلق در مردم میشوند. در حقیقت این فضاها فراتر از مکانی صرفاً بر ای حضور منفعلانه هستند. پاکزاد با قائل شدن بین فضای عمومی و فضای شهری، تنها آن دسته از فضاها را که قابلیت وقوع تعامل و برقراری تعاملات اجتماعی را دارند در درجه ای بالاتر و به عنوان فضاهای شهری ارزیابی می کند (پاکزاد، 1389). در مطالعه ای که بر روی بیش از هزار فضای عمومی شهر ی در کشورهای مختلف جهان صورت گرفته است، نشان داده شده است که چهار عامل اساسی در سنجش مطلوبیت کیفی وضعیت فضاهای عمومی شهری از اهمیت بیشتری برخوردارند. این عوامل عبارتند از: دسترسی و به هم پیوستگی، آسایش و منظر، کاربری ها و فعالیتها، اجتماع پذیری.

پایان نامه معماری با رویکرد تعاملات اجتماعی

مکان های سوم در شهرهای ایران

در گذشته، قهوه خانه ها یکی از مهم ترین و قوی ترین مکان های سوم (البته برای جنس مذکر) بوده‌اند. این مکان ها امروزه تعدادشان به شدت کاهش یافته و جای خود را به کافی شاپ ها، رستوران ها و . داده اند و البته از کافی شاپ های امروزی آنچنان نمی توان به عنوان مکان سوم یاد کرد. چرا که اصوالً روابط و کنش اجتماعی با دیگر افراد حاضر در آن مکان ها، به ندرت ایجاد می گردد و تنها افرادی که به همراه یکدیگر وارد آنجا می گردند برای صحبت با یکدیگر، نوشیدن چای، قهوه و . و گذران اوقات خود با یکدیگر و البته با توجه به وقت محدودی که این مکان در اختیار آنها می گذارد، به آنجا مراجعه می نمایند. در حالیکه در گذشته قهوه خانه ها مکان هایی بوده اند که تقریباً همگی افرادی که در آن حضور می یافتند، به بحث و تبادل نظر راجع به مسائل مختلف پرداخته و محدودیت زمانی چندانی جهت توقف در آنجا نیز وجود نداشت. متأسفانه امروزه دیگر به ندرت شاهد وجود چنین فضاهایی هستیم و در صورت وجود نیز دید اکثریت عموم بر نامناسب بودن فضای حاکم بر آنهاست.

از مکان های سومی که در گذشته در شهرهای کشورمان وجود داشته و امروزه از آن بیشتر به عنوان یک عنصر شهری تاریخی یاد می شود، حمام ها می باشند. حمام های تاریخی از فضاهای مختلفی تشکیل می شدند که معرفی این فضاها در این مقال نمی گنجد. اما یکی از این فضاها که به واسطه آن، این حمام ها یک مکان سوم نامیده می شوند، فضایی به نام بینه» یا سربینه» می باشد. فضای بینه محلی برای در آوردن لباس، گفتگو، کارهای پیرایشی و مکان تجمع شهری بود و در روزهای خاص در آنجا مراسمی چون شاهنامه خوانی و نقالی نیز انجام می گرفت (تقوایی، 1391).

حمام های عمومی نیز که در سال های اخیر اکثریت آنها تعطیل و یا تخریب شده اند، اگرچه از لحاظ معماری متفاوت از حمام های تاریخی می باشند، اما از لحاظ کارکردی به واسطه ارتباطات اجتماعی در این فضاها می توانند به عنوان مکان های سومی در گذشته معرفی گردند. حال نگاهی اجمالی به مکان های سوم امروزی موجود و در حال فعالیت در شهر های کشور خواهیم داشت. این روزها گاهاً دیده می شود که کافه کتاب ها یا کافه گالری هایی در شهرها تأسیس می گردند که این به نوبه خود بسیار خوب بوده و می تواند به عنوان یک مکان سوم مطرح گردد. اما متأسفانه ورودی برخی از این فضاها طوری طراحی گردیده اند که خاصیت دعوت کنندگی نداشته و تردیدی در ذهن مراجعه کنندگان جهت ورود به آنجا ایجاد می کنند. با طراحی مناسب تر این فضاها جهت دعوت کنندگی افراد با سنین، گرایش های فکری و اقشار مختلف و نداشتن محدودیت زمانی جهت حضور در آنجا می توان مکان های سوم مطلوبی جهت حضور اجتماعی شهروندان ایجاد نمود (محجوب جلالی و قلعه نویی، ۱۳۹۳).

از مکان های سوم دیگر امروزی می توان به استخرها و باشگاه های ورزشی، کلوپ های بازی و گیم نت ها، آرایشگاه ها، نانوایی ها، بنگاه های معامالت ملکی، پارک های محلی و . اشاره نمود. حتی برخی دوره ها و گردهمایی هایی که این روزها توسط مؤسسات و آموزشگاه ها با جنبه آموزشی تحت عنوان free discussion ،  talk coffeeو یا سمینارهای اجتماعی که برگزار می گردند، نیز می توانند باعث آشنایی افراد با یکدیگر و افزایش روابط اجتماعی با توجه به بحث و تبادل نظر در رابطه با موضوعات مختلف طرح شده در این فضاها گردند و اینگونه این فضاها نیز می توانند مکانی سوم باشند. تمامی موارد اشاره شده نمونه های خوبی از مکان های سوم هستند که با فرهنگ دینی و ملی ما نیز سازگاری دارند (همان).

مکان های سوم دارای چند کارکرد هستند که برای اشخاص و جمع هایی که از آنها استفاده می کنند، حائز اهمیت می باشند. در زیر به برخی از این موارد اشاره می گردد:

1. مکان های سوم کمک می نمایند تا اهل محل با یکدیگر اتحاد داشته باشند: در جاهایی که مکان های سوم وجود ندارند، ما مردمی را می یابیم که برای سال ها در مجاورت یکدیگر زندگی کرده بدون اینکه همدیگر را بشناسند.
2. مکان های سوم به عنوان دروازه های ورود برای بازدیدکنندگان و کنج های تازه برای اهل محل عمل می نمایند. برای ساکنین جدید محل، آنها شرایط ام جهت آشنایی سریع و یادگیری مکان هایی که نیاز دارند و اینکه اهل محل به چه صورت عمل می کنند، را فراهم می کنند.
3. مکان های سوم به قشربندی می پردازند: در عین اینکه مکان های سوم تلاش می کنند که رابطه افراد را افزایش دهند، مکان هایی نیز هستند که در آنها افراد با عالیق ویژه مشترک، یکدیگر را پیدا می کنند. در مکان های سوم موزیسین های آماتور، دوستداران شعر، مشتاقان تیراندازی، ماهیگیری و . به هم معرفی شده و بازار محلی علایق خود را می یابند.
4. مکان های سوم می توانند باعث ایجاد ارتباط و تعامل بین جوانان و افراد بزرگسال گردند. این روزها گذران وقت با پدر و مادرها برای فرزندان کاهش پیدا کرده است، همانطور که این وقت گذرانی با دیگر افراد بزرگسال نیز کم شده است. وجود چنین مکان هایی باعث ارتباط بیشتر بین این دو گروه و گذران وقت با یکدیگر خواهد بود.
5. مکان های سوم در مراقبت از همسایگی ها کمک می کنند: مردمی که مکان های سوم را اداره می کنند، ناظرین اجتماعی هستند. آنها تقریباً همه افراد محل را می شناسند و به اعتقاد جین جیکوبز، چشمانی هستند که از کودکان محل محافظت نموده و به مشتریان محلی خود توجه می کنند.
6. مکان های سوم مباحثات ی را پرورش می دهند. از مسافرخانه های جمعی گرفته تا مغازه های قدیمی، مکان های سوم به صورت تاریخی به عنوان محل های تجمع برای بحث ها و مناظرات ی، خدمت رسانی کرده اند. در این مکان ها سواد ی مردم افزایش پیدا کرده و راجع به مسائل مختلف با یکدیگر به بحث و گفتگو می پردازند. راجع به اینکه چه کسانی در کابینه ریاست جمهوری خدمت رسانی می کنند، چه کسانی قانونگذار محلی هستند و بسیاری مسائل دیگر.
7. مکان های سوم به کاهش هزینه های زندگی کمک می کنند: وقتی که افراد به طور منظم در این مکان ها حضور می یابند، کم کم به یکدیگر علاقه پیدا کرده و وقتی که دیگران را دوست داشته باشند، تمایل نشان می دهند که برای آنها کاری انجام دهند.
8. مکان های سوم محل تفریح و سرگرمی هستند. سرگرمی توسط خود مردم به وجود می آید. روابط و فعالیت پایدار و با تداوم، گفتگویی است که به طور کاملاً متنوع احساسی، جدی، با بذله گویی، آموزنده و احمقانه باشد. در این شرایط مردم برای یکدیگر بسیار عزیز و دوست داشتنی خواهند شد طوریکه تداوم ارتباطشان تضمین خواهد شد.
9. مکان های سوم دوستی را به ما هدیه می دهند. نه ااماً دوستانی خارق العاده، بهترین و مادام العمر اما دوستان زیادی با تعداد دفعات مالقات متعدد. لطف بزرگ برای این دوستی ها چیزی با عنوان مکان بی طرف یا بستر خنثی است که مکان سوم بهترین شکل آن را ارائه می دهد. در مکان های بی طرف، مردم از التزام به میهمان و میزبان بودن اجتناب کرده و به سادگی از بودن در کنار یکدیگر لذت می برند. آنها می آیند و می روند بدون اینکه برنامه ریزی خاصی انجام دهند و یا در معذوریات قرار داشته باشند و این یک فرم بسیار آسان از معاشرت انسانی است.
10.  مکان های سوم برای افراد بازنشسته مهم هستند. آنها وسیله ای برای تداوم تماس با دیگران و لذت بردن از زندگی جمعی را فراهم می کنند. جوان ها و فعالین به مسن تر ها و افراد سالخورده و همکاری آنها که همواره برای جامعه انجام داده اند، نیاز دارند. اما مسن تر ها نیز به این اجتماعات و تجمع پذیری ها نیاز بسیاری دارند. (Oldenburg, 1996, 7-10).

مکان های سوم، مکان هایی هستند که در آن مردم یکدیگر را ملاقات نموده، می توانند در آنجا به هر میزانی که تمایل دارند، بمانند، دیگرانی را که می شناسند، ببینند، خبرهای محلی را بشنوند و با یکدیگر بحث و تبادل نظر کنند و حتی با افراد غریبه به گفتگو بنشینند. در ذیل به برخی از ویژگی های مکان های سوم که باعث تمایز این مکان ها از مکان های دیگر می شود، اشاره می گردد:

• مکالمه در آن فعالیت اصلی محسوب می شود: بهترین مشخصه مکان سوم، صحبت کردن در آنجا است. لبخندها و چشمک ها، دست دادن ها و پشت هم زدن ها، همه نشانه های اولیه ذوق حضور در مکان های سوم است. ولی این ذوق ها با مکالمه های لذت بخش و سرگرم کننده ادامه یافته و حفظ می شود. چیتوفسکی» در مورد بارها و کافه ها به طور خاص گزارش می دهد که کار اصلی مردم برقراری رابطه های اجتماعی است و نه نوشیدن».
•  یک هم سطح کننده است: مکان های سوم بر روی همگان باز بوده و با ایجاد حد و مرز برای لذت های مردم مخالفت می کنند. در مکان های سوم، جذابیت ها و ذائقه های شخصی افراد است که اهمیت دارد و موقعیت آنها در زندگی اهمیت خود را از دست می دهد.
• از لحاظ زمانی و مکانی در دسترس باشند: بیشتر مکان هایی که به عنوان مکان سوم عمل می کنند، در ساعت های روشن و خاموش روز در دسترس هستند. آنها باید پاسخگو به نیاز مردم در برقراری رابطه های اجتماعی و آسایش در وقفه های زمانی قبل، میان و بعد از حضورشان در دیگر مکان ها باشند. چیز دیگری که به اندازه زمان حضور، اهمیت دارد و با آن ارتباط پیدا می کند، موقعیت مکان های سوم است. آنها باید در فاصله مناسبی از محل زندگی مراجعین خود قرار داشته باشند تا آنها بتوانند به راحتی و در هر زمانی که تمایل داشتند به آنجا مراجعه نمایند.
• به عنوان مکانی بی طرف (بستری خنثی) شناخته می شوند: در این مکان ها افراد می توانند به دلخواه خود بیایند و بروند و هیچ کدام نقش میزبان را نداشته باشند. در واقع آنها در مکانی بی طرف در کنار یکدیگر جمع شده و با هم تعامالت اجتماعی برقرار می نمایند، بدون اینکه مزاحمتی برای دیگری فراهم کنند. اینگونه تعداد دفعات مالقات ها نیز افزایش پیدا می کند.
• اکثریت این مکان ها ظاهری ساده دارند: اکثر مکان های سوم ظاهر تأثیرگذاری ندارند. به جز برخی از آنها، تبلیغ هایی هم در مورد آنها صورت نمی گیرد. سادگی به ویژه در مورد فضای داخلی مکان های سوم، باعث می شود که تظاهر در میان کسانی که در آنجا جمع شده اند، به چشم نیاید. تزیینات بدون تظاهر و ساده، باعث هم سطح شدن همگان و شکل گیری رابطه های اجتماعی فراوان می شود.
• تعدادی مشتری ثابت، جزئی از هویت این مکان ها را تشکیل می دهند: مکان سوم، به خودی خود فقط یک فضاست، مگر آنکه افرادی به عنوان مشتری ثابت در آنجا حضور داشته تا آنجا را سرزنده سازند. مشتری های ثابت به مکان ها شخصیت می دهند و این اطمینان را به شما می دهند که در هر بازدید برخی از آنها آنجا حضور خواهند داشت.
• جو این محیط ها جدی نمی باشد: حال و هوای همیشگی مکان سوم جدی نیست.گاهی اوقات این روحیه با خنده ها و سر و صداهای مردم به وضوح به چشم می آید. این روحیه غیر جدی، چه واضح باشد و چه نباشد، از اهمیت بالایی برخوردار است (کارمونا و همکاران به نقل از الدنبرگ، 1390، 271 – 280).

نمونه پروپوزال معماری بیمارستان

چگونه پروپوزال ارشد معماری بنویسیم

پروپوزال معماری پرورشگاه

پروپوزال پر شده معماری

پروپوزال معماری کامپیوتر

پاورپوینت پروپوزال معماری

پروپوزال در معماری چیست

پروپوزال خانه معمار